W tym miesiącu, w związku ze zbliżającymi się feriami, prezentujemy zestaw przedwojennych nart. Są to narty turystyczne o długości 200 cm, z poszerzanymi przodami. Wykonane zostały z jednego kawałka drewna. Posiadane przez nasze muzeum narty zostały zakupione od prywatnego właściciela – pana Wojciecha Kleczko w 1997 roku; należały one do jego rodziny. Ojciec pana Wojciecha był członkiem jednego z klubów sportowych Polskiego Towarzystwa Turystyczno – Krajoznawczego w Zduńskiej Woli.
Fot. z Biuletynu PTTK „40-lecie Oddziału. Klub Narciarski”, opracował J. Kozłowski
Należy tu wspomnieć, że jednym z takich miejscowych, sportowych stowarzyszeń był Klub Narciarski. Został on utworzony w roku 1968 (przy wspomnianym już zduńskowolskim Oddziale PTTK). Ciekawym jest fakt, że właśnie w naszym mieście zrodziło się zainteresowanie sportem (bądź co bądź) raczej górskim.* Pomysłodawcami założenia takiego klubu byli panowie Ryszard Lafery i Wojciech Formański. Oni właśnie rozpropagowali w Zduńskiej Woli turystykę związaną z narciarstwem. Organizowali też zjazdy oraz tematyczne spotkania, podczas których prowadzili dyskusje na temat szeroko pojętej kultury fizycznej regionu. Ponadto, regularnie prowadzili kroniki swojego stowarzyszenia, w których spisywali historie ze stoków oraz umieszczali fotografie z przebytych wyjazdów. Członkowie tego Klubu dobrze znali się na akcesoriach narciarskich. Szczególnym rarytasem były wówczas narty produkowane przez firmę St. Zubek.
Sprzęt, który prezentujemy na naszej wystawie wyprodukowano właśnie w Zakładzie Stanisława Zubka w Zakopanem – był to czołowy producent nart w Polsce przed II wojną światową. Zubek zasłynął przede wszystkim jako wynalazca uniwersalnego wiązania, umożliwiającego zakładanie nart na dowolne obuwie. Wiązania zostały objęte patentem w Morawskiej Ostrawie w 1930 roku.
Ze zbiorów MHMZW
Takie właśnie, oryginalne wiązania można zobaczyć na wystawianym w tym miesiącu eksponacie. Do produkcji nart Stanisław Zubek używał (sprowadzanej z Hamburga) hikory oraz jesionu i brzozy. Jako pierwszy w Polsce, zaczął on produkować narty „klejonki” z kilku gatunków drewna.** W asortymencie firmy St. Zubek były również dostępne smary oraz kijki narciarskie tworzone z drewna leszczynowego i tonkinowego. Narty tego producenta nie odbiegały jakością od (najlepszych ówcześnie) nart produkcji norweskiej. Potwierdzeniem tego może być obecność wytworów zakopiańskiego przedsiębiorcy na prestiżowych wystawach sprzętu narciarskiego w 1934 roku w Bukareszcie oraz w 1938 roku w Londynie.***
Pewnie mało kto zdaje sobie sprawę z tego, że historia nart liczy co najmniej osiem tysięcy lat, a najstarsze wizerunki tego sprzętu można znaleźć na piktogramach i naskalnych rysunkach w jaskiniach. Pomysł korzystania z nart rozwinął się równolegle w kilku regionach (czyli tam, gdzie człowiek musiał poruszać się po śniegu). Pierwszymi Polakami, którzy jeździli na nartach, byli syberyjscy zesłańcy w XIX wieku; używali oni nart do polowań.****
W XIX wieku właśnie następował rozwój narciarstwa – ze sprzętu tego korzystano w ramach sportu i rekreacji. Proces postępu w sporcie spowodował znaczące zmiany zarówno w technice jazdy, jak i budowie narciarskiego ekwipunku. Dawniej nie dzielono nart na różne typy, a do jazdy używano tylko jednego kija (co ciekawe, służył on nie tylko do kierowania i hamowania, ale i obrony przed dzikimi zwierzętami).*****
W Polsce nowinki techniczne przyjmowały się z lekkim opóźnieniem. Przejście do jazdy z dwoma kijami nastąpiło dopiero na początku XX wieku, a podział na narty do biegania, skakania i jeżdżenia zasymilowany został w latach 20. XX wieku. Obecnie, narciarstwo jest chyba jedną z najbardziej popularnych form aktywności fizycznej, a Polska znajduje się (prawdopodobnie) w czołówce krajów z najwyższym odsetkiem narciarzy w Europie. Już w okresie międzywojennym liczbę amatorów „białego szaleństwa” obliczono w Polsce na około 300 tysięcy. Dzisiaj ich liczbę szacuje się na około 4 miliony osób.
Fot. z Biuletynu PTTK „40-lecie Oddziału. Klub Narciarski”, opracował J. Kozłowski
* Zaznacza to również Jerzy Kozłowski w Biuletynie 40-lecia Klubu Narciarskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczo-Kulturowego w Zduńskiej Woli.
** W. Szatkowski, Stanisław Zubek (1896 – 1982) – narciarz i producent nart „zubków”, (online) skijumping.pl, dostęp 19.01.2015, dostępny w Internecie: http//:www.skijumping.pl/wiadomosci/7375Stanisław-Zubek–1896-1982—narciarz-i-producent-nart-zubkow/.
*** Ibidem.
**** W. Szatkowski, Magiczny świat drewnianych nart…, (online) Magazyn Ski, dostęp 19.01.2015, dostępny w Internecie: http//:skimagazyn.pl/2014/09/08/magiczny-swiat-drewnianych-nart/.
***** L. Rak, Zarys ewolucji sprzętu narciarskiego, (online) strona muzeum narciarstwa im. Stanisława Barabasza w Cieklinie, dostęp 19.01.2015, dostępny w Internecie: http//:www.muzeum-narciarstwa-.pl/PL-historia_artykuł-DR,LEON,RAK,ZARYS,EWOLUCJI,SPRZETU,NARCIARSKIEGO,6.html
Opracowanie: Kacper Będkowski i Marta Gmyrek
