Na początku XX w. Polska wciąż znajdowała się pod zaborami. Polacy mieli w pamięci klęskę dwóch wielkich powstań narodowych – listopadowego oraz styczniowego. Realnej szansy na odzyskanie niepodległości mogli upatrywać w zasadzie tylko w rozerwaniu sojuszu zaborców i konflikcie zbrojnym między nimi. Rzeczywistością stało się to latem 1914 r., kiedy wybuchła I wojna światowa. Naprzeciw siebie stanęły m.in. Austro-Węgry sprzymierzone z Niemcami oraz Rosja będąca w sojuszu z Francją oraz Wielką Brytanią i jej dominiami. W konflikcie tym wzięły udział setki tysięcy Polaków, którym przyszło służyć w armiach zaborców. Tragizm tej sytuacji polega na tym, że służąc w wojsku niemieckim, czy rosyjskim często musieli stawać do walki przeciw sobie.
Wspominając I wojnę światową przed oczami mogą stawać nam najczęściej obrazy ciężkich i dramatycznych walk okopowych na froncie zachodnim. Nieco zapomniane są dziś działania na drugim ważnym teatrze wojny, czyli froncie wschodnim, na którym późną jesienią 1914 r. doszło do tzw. „bitwy łódzkiej”. Była ona efektem operacji wyprzedzającej wojsk niemieckich, która miała zapobiec uderzeniu Rosjan w głąb terytorium Niemiec, w kierunku Berlina, Śląska i Wiednia1.
Bitwa pod Łodzią była jednym z największych starć na froncie wschodnim w początkowej fazie walk i jednocześnie jedną z największych bitew manewrowych I wojny światowej. Po stronie niemieckiej walczyły m.in. korpusy „Posen”, „Breslau” oraz „Thorn”. Wśród walczących po stronie niemieckiej było wielu Polaków, w szczególności pochodzących z Wielkopolski. Polacy walczyli na ziemi łódzkiej oczywiście także po stronie rosyjskiej. Łącznie w pole po obu stronach wyszła ogromna ilość wojska licząca około 600 tysięcy żołnierzy. Około 200 tysięcy z nich poległo. Już po zakończeniu walk pracę rozpoczęły specjalne oddziały mające za zadanie ekshumacje oraz zbieranie ciał poległych i przenoszenie ich na cmentarze wojenne.
Walki przetoczyły się także przez teren obecnego powiatu zduńskowolskiego. Pomimo upływu ponad stu lat wciąż można odnaleźć ich pozostałości. Są nimi na przykład fragmenty linii okopów. Najbardziej widoczną pozostałością są jednak cmentarze i groby żołnierskie, których wiele znajduje się w naszej okolicy. Zlokalizowane są one m.in. w Korczewie, Łobudzicach, Marcelinie, Rzepiszewie, Strońsku, Swędzieniejewicach, Szadku, Szadkowicach, Tarnówce oraz oczywiście w Zduńskiej Woli. Z pewnością w całym regionie łódzkim znajduje się jeszcze wiele nieodnalezionych żołnierskich mogił.
W tym szczególnym czasie pamięci o zmarłych, jakim jest listopad, chcielibyśmy przyjrzeć się niewielkiemu cmentarzowi wojennemu zlokalizowanemu w Szadkowicach. Na umieszczonych tam płytach nagrobnych, można odnaleźć także polsko brzmiące nazwiska. Cmentarz można bardzo łatwo odnaleźć. Znajduje się on w pobliżu lasu, po prawej stronie drogi wiodącej ze Zduńskiej Woli do Szadku. Początkowo spoczęło tam 20. żołnierzy armii niemieckiej oraz 1 żołnierz austro-węgierski. W 1938 r. do Szadkowic przeniesiono szczątki kolejnych żołnierzy wraz z płytami nagrobnymi, ekshumowanych z Wilamowa, Górnej Woli oraz prawdopodobnie także Boczek. W Szadkowicach znajdują się także płyty nagrobne pochodzące prawdopodobnie z innych cmentarzy: z Czech, Kęszyc oraz Krobanowa. Nie wiadomo jednak czy poza umieszczeniem płyt pochowano tutaj także żołnierzy pochodzących z tych cmentarzy. W omawianej nekropolii spoczywa obecnie przynajmniej 59. żołnierzy, zarówno Niemców jak i Polaków2.
Rezultatem I wojny światowej była klęska zaborców – Niemiec oraz Austro-Węgier. Rosja zaś pochłonięta była chaosem rewolucyjnym. Polacy wzięli aktywny udział w I wojnie światowej. Służyli rozrzuceni w oddziałach wojskowych państw zaborczych lub w formacjach o całkowicie polskim charakterze. Walczyli nie tylko na froncie wschodnim, wielu trafiło na front zachodni i włoski. Liczni z nich niestety polegli i nie doczekali pamiętnego listopada 1918 r., kiedy to kresu dobiegła I wojna światowa, a Polska odzyskała niepodległość. W tym szczególnym miesiącu jakim jest listopad 2018 r. pamiętajmy więc o wszystkich żołnierzach poległych podczas „wielkiej wojny”, wśród których było bardzo wielu Polaków.
Zapraszamy do obejrzenia galerii zdjęć z cmentarza w Szadkowicach.
Bibliografia:
1. Operacja Łódzka- Zapomniany fakt I wojny światowej, Daszyńska J. (red.), Łódź 2011.
2. Milewska K., Cmentarze wojskowe z okresu I wojny światowej na terenie Gminy Szadek, „Biuletyn Szadkowski”, nr 5/2005.
3. Olsztyńska strona rowerowa, http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/lodzkie
Tekst i zdjęcia: Daniel Buszyński
Za pomoc dziękuję Maciejowi Jaśniewskiemu.
_____________________
„Niepodległa w zasięgu – Zduńska Wola” to cykl krótkich informacji dotyczących historii Zduńskiej Woli i losów jej mieszkańców w dobie odzyskiwania przez Polskę niepodległości. 
