Najstarsza szkoła średnia w Zduńskiej Woli ma długą, zawiłą i niezwykle ciekawą historię. Losy jej uczniów i nauczycieli są przykładem bujnego i kolorowego życia mieszkańców miasta.
Historia jej kształtowania pokazuje, jak zduńskowolanie walczyli o prawo do wolności i edukacji.
Podczas zaborów, w Zduńskiej Woli, pierwszą szkołą średnią była tzw. „pensja żeńska”, czyli prywatne czteroklasowe gimnazjum żeńskie, założone przez Julię Wagner w 1890 roku. Kolejnymi jej właścicielkami były (Janina Nerheim oraz Zofia Węckiewicz). Po odzyskaniu niepodległości szkoła została sprzedana Towarzystwu Kulturalno-Oświatowemu „Oświata”. Zachowała swój status szkoły żeńskiej, a uczyli w niej nauczyciele związani później także z Gimnazjum i Liceum im. Kazimierza Wielkiego np.: Czesław Brzeski, Emilia Miłoszowa (z d. Kokowska). W okresie zaborów była to jedyna szkoła z wykładowym językiem polskim.
Fotografia przedstawiająca uczniów i nauczycieli Gimnazjum Żeńskiego Towarzystwa Oświata w Zduńskiej Woli (kl. VI. 21.VI.1925 r.). Okres międzywojenny. Źródło: Zbiory Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola.
Od 1907 roku w mieście funkcjonowała jeszcze jedna szkoła (przy ul. Mickiewicza 7) „Czteroklasowa Szkoła Realna Męska”, prowadzona przez Antoniego Radomskiego. Jednak kiedy nastąpił wybuch I Wojny Światowej, właściciel wyjechał z miasta, a szkoła przestała istnieć.
Antoni Radomski założyciel pierwszej Czteroklasowej Szkoły Realnej Męskiej. Okres międzywojenny. Źródło: Zbiory Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola.
W okresie okupacji lokalni nauczyciele podjęli próbę utworzenia pełnej szkoły średniej, bowiem potrzeba kształcenia była w Zduńskiej Woli bardzo silna. Mieszkańcom nie wystarczały już prywatne korepetycje prowadzone w domach.
Wkrótce wyłoniła się grupa pionierów, którzy wykorzystali sale po dawnej szkole realnej pana Radomskiego, a od dnia 15 września 1915 r. rozpoczęli prowadzenie tam korepetycji. Liczba ich uczestników wzrastała w szybkim tempie, dlatego organizatorzy wkrótce wystąpili do władz powiatowych w Sieradzu z wnioskiem o zalegalizowanie szkoły.
Pastor Gustaw Manitius – jeden z pionierów powołania Towarzystwa im. Henryka Sienkiewicza. Okres międzywojenny. Źródło: „Stulecie Miasta Zduńskiej Woli” red. L. Wicher.
Starania jakie były prowadzone (przeważnie przez ks. Wojtasika i pastora Manitiusa) sprawiły, że władze okupacyjne zalegalizowały szkołę pod nazwą „Czteroklasowa Szkoła Realna”. Dyrektorem został ks. Władysław Wojtasik, a nauczyciele to: Edward Ejchblat, Emilia Kokowska, Monika Krysztofówna, Franciszek Nowakowski, Julian Ważyński.
Puste sale nie wystarczały jednak do nauki, niezbędna była baza materialna dla nowej szkoły. Dlatego organizatorzy korepetycji założyli Towarzystwo im. Henryka Sienkiewicza.
W pierwszym zarządzie, jako Prezes zasiadał Antoni Siemiątkowski, sekretarzem został Gustaw Manitius, a członkiem zarządu Zygmunt Myszkowski.
Jednocześnie zabiegano o przemianowanie szkoły z czteroklasowej na ośmioklasową.
Usiłowania zakończyły się sukcesem i tak powstało Ośmioklasowe Gimnazjum Koedukacyjne Filologiczne im. Henryka Sienkiewicza.
Pierwszy budynek przy ul. Mickiewicza, w którym mieściła się szkoła w latach 1915-1917
W budynku przy ulicy Mickiewicza szkoła pozostawała do 1917 roku, po czym przeniesiono ją do pozyskanego budynku przy ul. Królewskiej 4 i 5 (aż do 1924 r.)
Drugi budynek, przy ul. Królewskiej, w którym mieściła się szkoła w latach 1917-1924
Liczba uczniów stale się powiększała i w ten sposób szkoła wkroczyła w Niepodległość.
W 1920 roku odbyły się pierwsze matury w obecności przedstawiciela Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Było to ogromne osiągnięcie dla szkoły działającej jeszcze jako prywatna działalność Towarzystwa.
Nauczyciele nie spoczęli jednak na laurach i podjęli kroki zmierzające do upaństwowienia placówki. W tym celu Towarzystwo przekazało swój majątek ruchomy na własność skarbu państwa. Równocześnie samorząd miasta Zduńska Wola zobowiązał się ufundować budynek do celów szkolnych do roku 1925. Wtedy to przedstawiciele miasta planowali zorganizować huczne obchody 100-lecia nadania praw miejskich Zduńskiej Woli.
Kolejne starania o rozwój szkoły zakończyły się powodzeniem i tak 30 czerwca 1921 roku upaństwowiono szkołę nadając jej nazwę Państwowe Gimnazjum Koedukacyjne im. Kazimierza Wielkiego w Zduńskiej Woli. Nowy patron miał przypominać (jak napisano w akcie organizacyjnym) uczącej się młodzieży o „symbolu twórczej myśli państwowej, polskiej potęgi i chwały”.
Budynek Banku Udziałowego oddany na użytek szkoły. Okres międzywojenny. Źródło: „Stulecie Miasta Zduńskiej Woli. Red. L. Wicher.
Tak szkoła wkroczyła w nowy etap. Stanowisko dyrektorskie objął przybyły z Łodzi Ludwik Wicher, który wprowadził w szkole wiele rozwijających zmian. Nowy dyrektor, zarządzający wcześniej Gimnazjum im. Emilii Szczanieckiej w Łodzi, oprócz tego, że jest autorem i redaktorem pierwszej monografii miasta pt: „Stulecie miasta Zduńskiej Woli 1825-1925”, był świetnym organizatorem i pedagogiem. Zapoczątkował prowadzenie kroniki szkolnej, przekazał uczniom część obowiązków wychowawczych, powołał Radę Rodzicielską. Za jego kadencji powstał szereg kółek i organizacji uczniowskich.
Przede wszystkim, podczas tych lat, dokonało się wreszcie przeniesienie szkoły do budynku, w którym znajduje się do dziś.
Ponieważ miasto zobligowało się do wystawienia szkole nowego lokalu, dyrektor Wicher ponaglał wciąż swoje prośby o wywiązanie się z umowy. Pozytywne rozwiązane sprawy nastąpiło, kiedy to Bank Udziałowy odstąpił miastu w drodze dzierżawy z prawem do przebudowy (dziś już zabytkowy) budynek przy dawnej ul. Stefana Złotnickiego (obecnie J. Dąbrowskiego 6).
Powitanie Prezydenta II RP na boisku szkolnym (widok na ul. Żeromskiego). 1925 r. Źródło: zbiory Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola.
I tak rok szkolny 1924/1925 rozpoczął się w nowym gmachu. Na uroczystości jubileuszowe miasta Zduńska Wola przybył sam prezydent II RP Stanisław Wojciechowski, który zaszczycił także gimnazjum i liceum swoją wizytą.
Bogate życie uczniowskie (w okresie międzywojennym) zasługuje na zupełnie osobny opis, bowiem było to życie bardzo bogate, obfite w wiele działalności społeczno-kulturalnych młodych zduńskowolan.
Uczeń w przepisowym stroju szkolnym, przed reformą oświaty. Lata 20. XX w. Źródło: zbiory Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola
Na koniec można tylko przytoczyć fragment regulaminu szkoły, który idealnie ukazuje w jaki sposób kształcono i wychowywano młodych obywateli w odrodzonej Polsce. A jak się z tego wywiązywano to już zupełnie inna historia.
„Obowiązkiem uczęszczającego na lekcje do szkoły jest:
* nie zatrzymywać się na ulicy, ani schodach, ani na korytarzu śpieszyć do klasy i tam, zająwszy właściwe miejsce, w ciszy oczekiwać na przyjście nauczycieli.
*podczas przerw między lekcjami pozostawać w gmachu szkoły lub na podwórzu.
*na głos dzwonka śpieszyć do klasy.
*na ulicę wychodzić tylko w oznakach szkolnych.
*zachowywać się na ulicy tak, by swoim postępowaniem nie przynosić ujmy szkole (nie wolno nosić lasek, szpierut i.t.p, gromadnie nie zatrzymywać się na chodnikach, chodzić najwyżej po trzech w rzędzie).
* być w domu już o 7-ej godz. podczas miesięcy zimowych (…), w czasie pozostałych miesięcy chodzić wolno do godz. 9-ej.
*na przedstawienia teatralne, kinematograficzne, koncerty mieć specjalne pozwolenie Władzy Szkolnej”.
Dziewczęta podczas lekcji wychowania fizycznego. Okres międzywojenny. Źródło: zbiory Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola
Uczniowie w strojach wprowadzonych po reformie oświaty. Lata 30. XX w. Źródło: zbiory Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola.
Chłopcy podczas lekcji wychowania fizycznego. Boisko szkolne, widok na ul. Żeromskiego. Okres międzywojenny. Źródło: zbiory Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola
__________________________________________
„Niepodległa w zasięgu – Zduńska Wola” to cykl krótkich informacji dotyczących historii Zduńskiej Woli i losów jej mieszkańców w dobie odzyskiwania przez Polskę niepodległości.
Tekst: Gabriela Górska
Źródło: B. Chadrysiak, Państwowe Liceum Ogólnokształcące im. Kazimierza Wielkiego w Zduńskiej Woli (1921 -1971).