Ciekawostki ukryte w świątecznych pocztówkach

Przesyłanie kart pocztowych z życzeniami bożonarodzeniowymi i noworocznymi to dawna tradycja. Zastąpiła poniekąd obrzęd kolędowania grup przebierańców, którzy wędrowali od domu do domu, a za składane życzenia otrzymywali niewielkie podarunki od domowników.

W muzeum posiadamy sporą kolekcję pocztówek, wysyłanych z okazji Świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku, zarówno do zduńskowolan, jak i przez nich. Zapraszamy do muzeum, żeby zobaczyć z bliska te wyjątkowe zbiory.

Najstarsza pocztówka, pochodząca z muzealnej kolekcji, datowana jest na 1908 rok, a wysłana jest z Pabianic oraz Moszczenicy, najpóźniejsze zaś pochodzą z lat 70. XX w.

Pocztówki z naszego muzeum posiadają również znaczki, odzwierciedlające czasy, w których zostały wysłane.

Na kartach pocztowych z początku XX w. widnieje stempel w języku rosyjskim oraz znaczki (3 kopiejki oraz 1 i 2 kopiejki).

W latach 20. XX w. spotkać możemy znaczki z wizerunkiem orła i napisem Poczta Polska o wartości 50 f, czyli fenigów (wytworzone jeszcze przed reformą monetarną Władysława Grabskiego).

Z lat 30. XX w. pojawiają się znaczki z motywem polskiego transatlantyku MS Piłsudski, który zatonął w 1939 r.

Z roku 1941 r. posiadamy pocztówkę ze znaczkiem, przedstawiającym Paula von Hindenburga. Pocztówka ta wysłana jest prawdopodobnie do Zduńskiej Woli z przymusowych robót w Niemczech, na które został wysłany jeden z mieszkańców naszego miasta. Wysyłał ją na Bachstraße, czyli ul. Zieloną w okresie II wojny światowej.

Przyglądając się muzealnym pocztówkom, można zobaczyć, jak zmieniała się forma zapisu umieszczanej na rewersie. Przed 1875 rokiem pocztówki można było wysyłać za granicę jedynie między państwami, które zawarły w tej sprawie umowy. Po roku 1878, na odwrocie karty zapisywano zwrot „Union Postale Universale” oraz obligatoryjnie napisy w językach krajów, do których były wysyłane. W końcu wymóg ten stał się normą i pocztówki z napisami wielojęzycznymi można było spotkać jeszcze w okresie międzywojennym.

W 1900 roku zorganizowano Pierwszą Wystawę Kart Pocztowych w Warszawie. Przy okazji  ogłoszono konkurs na najlepszą jednowyrazową nazwę dla karty korespondencyjnej. Organizacja okazała się wielkim sukcesem, przybyło na nią ponad 16 000 zwiedzających, a do konkursu zgłoszono ok. 300 pomysłów.  Nazwa „pocztówka”, która to wygrała konkurs na polską nazwę karty korespondencyjnej, pojawia się już na muzealnych zbiorach z 1908 r. Co ciekawe autorem tej nazwy jest sam Henryk Sienkiewicz, startujący w konkursie pod pseudonimem Maria z B.

Pomimo tego, jeszcze w 1908 r. na odwrocie pocztówki widać wypisane nazwy, w różnych językach, w tym polską… kartę korespondencyjną. Czyżby nazwa „pocztówka” nie wszędzie się przyjęła?

Prosimy też zwrócić uwagę na sposoby zapisywania nazwy Zduńska Wola. Poniżej od lewej 1908 r. i 1910 r.

Poniżej od lewej zapis nazwy miasta w latach 30. XX w. oraz podczas II wojny światowej, w której Zduńska Wola znajdowała się w tzw. Kraju Warty czyli Wharteland.

Ciekawie prezentują się również pocztówki wysyłane z okazji zbliżającego się Nowego Roku.

Prawie na każdej widnieje napis „Z powinszowaniem Nowego Roku”, który często przez nadawców zapisywany był w formie „z.p.n.r.”

Muzealne pocztówki oprócz pięknych rysunków, zawierają ciekawe pozdrowienia i życzenia. Część z nich jest bardzo lakonicznych, za to niektórzy nadawcy wykazali niebywałą inwencję twórczą. Udowadniają tym samym, że życzenia są darem, który w użytych słowach przekazuje się myśli, uczucia, pragnienia i pamięć o drugiej osobie.

Niezwykle ciekawą pocztówką jest ta z życzeniami w formie dramatu, wysłana w 1937 r. przez niejakiego Henryka. Co ciekawe zawał w niej wizję tego, jak powinna wyglądać Polska, cytując „Portret Doriana Graya” Oscara Wilde’a.

Z Grodźca dn. 23.XII.1937 r.

Prolog

Jeśli teatru przeznaczeniem – zawsze było i jest służyć niejako za zwierciadło naturze, podkreślać w cnocie jej własne rysy, złości, pokazywać żywy jej obraz, a epoce i duchowi wieku wskazywać obraz jej i piętno”?, to jakby tu obraz dać, w farsie naszego życia, Dosiemu Rokowi – by nie statyście a twórcy (t.j. człowiekowi mającemu duszę zdolną do rozwiązania i zbyt wielkich zadań – tylko tacy rządzą życiem i światem) było w nim mocno, szybko, jasno, swobodnie a prawdziwie?

Akt. I. „Neptunie! Wola twoja jest wielka. Posiadasz siłę zniszczenia mnie od jednego zamachu fal, lub uratowania mnie i doprowadzenia do cichej przystani, gdy taka będzie wola Twoja. Przypatrz się jednak, o Neptunie, że bogowie i mnie użyczyli siły mięśni i siły rozumu. Jeśli zechcesz mnie zniszczyć, to zapewniam Cię, że użyję wszystkich sił moich, daru bogów, by się bronić i przybić zwycięsko do brzegu!”

Akt II W tem bowiem sercu Europy, gdzie leży Polska, istnieć może tylko państwo silne, rządzone, świadome swych trudności i swego celu, wolne, rozwijające bujne, indywidualne wartości każdego człowieka – „I like person better than principles, and I like person with no principles better then anything else in the world”.

Akt III „Dusze daj, dam Ci siłę”.

Epilog. Najpiękniejszy pokłon szerokiej przestrzeni wodom wiślanym śniegowi za Kopcem. Cześć, czuwaj, czołem, społem, uśmiechnij się i  .

Henryk

To tylko kilkadziesiąt sztuk zduńskowolskiej, muzealnej kolekcji pocztówek. Muzeum posiada prawie 8000 zbiorów ikonograficznych, z czego 1/3 to pocztówki wysyłane z przeróżnych okazji.

Czy w dzisiejszych czasach ta forma składania życzeń nadal funkcjonuje?

Zapraszamy do muzeum, żeby zobaczyć je na własne oczy.

Tekst

Gabriela Górska