Aleje Kościuszki to jedna z najstarszych ulic Zduńskiej Woli, biegnąca od dawnego dworku Złotnickich (obecnej ulicy Złotnickiego), do ulicy Łaskiej. Jest jednym z najbardziej charakterystycznych miejsc tego miasta.
Aleje Kościuszki, okres międzywojenny
Pomimo tego, że tzw. „alejki” nie są zbyt długie, mieści się na nich wiele szczególnych miejsc, w tym kompleks zabytków wpisanych do państwowego Rejestru Zabytków. To właśnie zabudowa z I połowy XIX i przełomu XIX i XX wieku, a także szpaler drzew, tworzyły od zawsze specyficzny klimat tego miejsca.
Aleje Kościuszki, pierwotnie nazywały się ulicą Zamkową. Powstała ona jako droga prowadząca od traktu fabrycznego (dawne ulice Honoraty i Stefana – obecnie Łaska i Sieradzka) do dworu właścicieli miasta. Kierunek wyznaczały ustawione w dwurzędzie wysokie lipy.
Dawna ulica Zamkowa, przełom XIX i XX w.
Zmiana nazwy z ulicy Zamkowej na Aleje Kościuszki, która nastąpiła ok. 1917 r. była wyrazem patriotycznej postawy mieszańców miasta i wiązała się z obchodami setnej rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki.
Aleje Kościuszki, początek XX w.
Zwyczajowo za centrum miasta uznaje się Rynek i okoliczne zabudowania (np. miejski Ratusz). W przypadku Zduńskiej Woli sprawa wygląda o tyle ciekawie, iż tzw. Ratusz, pełnił rolę Domu Gościnnego i Hali Targowej, zaś siedzibę Magistratu stanowiły zabudowania dworku rodziny Złotnickich. Można więc uznać, iż oprócz Rynku, istotnym punktem miasta stały się właśnie Aleje, niezwykle znamienny punkt pod względem społeczno-kulturalnym na mapie Zduńskiej Woli.
To tutaj bowiem, na niewielkiej przestrzeni, znajdowały się miejsca pełniące bardzo często odmienne od siebie funkcje.
Kościół Ewangelicko-Augsburski, szkoła ewangelicka, towarzystwo śpiewacze znajdowało się naprzeciw gospody tkackiej „Weber”, czytelnia należąca do najstarszego w mieście gimnazjum niedaleko pierwszej elektrowni miejskiej.
Na tak krótkim odcinku swoje miejsce znalazło szereg tkalni (m.in.: H. Ajzenberga, M. Brykmana, Ch. Giske, I. Wajnberga, L. Wajskohla, M. Wassermana, Sz. Wrońskiego, R. Herszberga, J. Horowicza, M. Joskowicza, P. Krzepickiego, M. Pika, T. Rubinsztajna, braci Szmuszkiewicz, Gelbartowicza i Lewita), zakład ślusarski państwa Kubackich, a nawet oddział Związku Ubezpieczeniowego Przemysłowców Polskich.
W okresie międzywojennym mieściły się na tej ulicy: fabryka tasiemek M. Dobrzyńskiego, lekarz dentysta (Dobrzyńska E.), skład apteczny (A. Kon), piekarnia (Wajsberg E.), biuro ubezpieczeniowe (Hille E.) oraz widoczny na fotografiach z tamtego okresu kiosk Józefa Płocińskiego kolportujący prasę .
Aleje Kościuszki, Gospoda Weber, Zgromadzenie Majstrów Tkackich, okres międzywojenny
Od lewej podkomisarz, kierownik komisariatu Policji Państwowej w Zduńskiej Woli Antoni Hankiewicz, Burmistrz Zduńskiej Woli Tadeusz Szaniawski, Prezes Związku Przedsiębiorców Żydowskich Grzegorz Luboszyc przy kiosku kolportera gazet Józefa Płocińskiego, Aleje Kościuszki, okres międzywojenny
Potwierdzeniem dla wyjątkowości tego miejsca może być fakt, iż w Alejach Kościuszki zawsze znalazło się miejsce na istotny dla społeczności, w zależności od czasów i okoliczności, pomnik.
Zaczynając od planów, w okresie międzywojennym, wybudowania pomnika Tadeusza Kościuszki, poprzez symbol III Rzeszy (kiedy to nazwa alei została zmieniona na Linden alee, czyli Aleje Lipowe), aż do współczesnych pomników Jana Pawła II i pomnika upamiętniającego Żołnierzy Wyklętych.
Aleje Kościuszki, okres II Wojny Światowej
Zbieg głównych ulic miasta sprawia, że Aleje Kościuszki są miejscem, przez które odbywa się intensywny ruch. Od początku było to miejsce wykorzystywane do obchodów uroczystości czy urządzania przemarszów.
Wspominając historię dawnej ulicy Zamkowej, na tak niewielkiej przestrzeni można zobaczyć jak w pigułce obraz przedwojennej Zduńskiej Woli. Miejsca sakralne, miejsca rozwoju zainteresowań, zdobywania informacji, rozrywki i pracy.
Aleje Kościuszki, początek II połowy XX w.
Tekst Gabriela Górska
fotografie pochodzą ze zbiorów Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola
